Η ευαγγελική περικοπή της Δ’ Κυριακής των Νηστειών αναφέρεται στην απ’ τον Χριστό απαλλαγή ενός παιδιού απ’ το δαιμονικό πνεύμα που το είχε κυριεύσει. Λίγο πριν, οι μαθητές του Χριστού είχαν αποτύχει να θεραπεύσουν το παιδί. Ρώτησα λοιπόν τον Δάσκαλο τους γιατί αυτοί δεν κατάφεραν το θαύμα. Κι΄ ο Κύριος τους λέει:» Τούτο το γένος (το γένος των δαιμόνων) εν ουδενί δύναται εξελθείν ει μη εν προσευχή και νηστεία». Το γένος των δαιμόνων δηλαδή μόνο με την προσευχή και νηστεία είναι δυνατό να νικηθεί.

 Πορευόμενος ο άνθρωπος στη διάρκεια της Σαρακοστής, αλλά και καθ’ όλη της ζωής του, να συναντήσει τον Εσταυρωμένο και Αναστημένο Χριστό, δεν υπάρχει περίπτωση να μην τεθεί αντιμέτωπος με δαίμονες, με τον διάβολο, που κάνει το παν για να εμποδίσει τον άνθρωπο να πετύχει το ποθούμενο. Η ασκητική ωστόσο της καθ’ ημάς Ορθόδοξης Εκκλησίας επιτρέπει, με τη Χάρη του Θεού, την νικηφόρο διάβαση του ανθρώπου με έμφαση στην προσευχή και τη νηστεία. Η επίδραση των δαιμόνων είναι περιορισμένη εφόσον ο άνθρωπος καταφέρει να προσδεθεί στο άρμα του Θεού. Αυτό επιτυγχάνεται δια της συνεχούς, απ’ την πλευρά του ανθρώπου, επίκλησης του ονόματος του Θεού, δηλαδή δια της προσευχής. Αλλά, ταυτόχρονα, και δια του ασκητικού αγώνα με συνισταμένη τη νηστεία και τη γενικότερη τήρηση των εντολών του Θεού. Ο άνθρωπος, άλλωστε, εντασσόμενος, δια του Βαπτίσματος, στην Εκκλησία αποτάσσεται τον Σατανά και τα έργα του και συντάσσεται με τον Χριστό. Οπότε δίνεται έτσι η δυνατότητα στον άνθρωπο, στον αγωνιζόμενο χριστιανό, να μετέχει και των λοιπών Μυστηρίων της Εκκλησίας, κυρίως δε του Μυστηρίου της Εξομολόγησης και της Θείας Ευχαριστίας, ώστε δι’ αυτών να αποκτήσει την αναγκαία πανοπλία για την προστασία του απ’ τους δαίμονες. Οι οποίοι κυριολεκτικά συντρίβονται απ’ τη νηστεία. Νηστεύοντας ο άνθρωπος υπακούει τον Θεό σε αντίθεση με τους πρωτοπλάστους που, τρώγοντας απ’ τον καρπό που ο Θεός όρισε να μην φάνε, στην πραγματικότητα δεν υπάκουσαν στη συγκεκριμένη εντολή της νηστείας. Υπάκουσαν όμως στο Σατανά. Το τίμημα ήταν η έξοδος των Πρωτοπλάστων απ’ τον Παράδεισο, που ξανάνοιξε για τον άνθρωπο με την εν σαρκί φανέρωση του Λόγου του Θεού που υπακούει απολύτως σε όσα ο Θεός Πατέρας ορίζει για την πραγμάτωση της σωτηρίας του ανθρώπου. Την υπακοή στο Θείο θέλημα δεν την αντέχει ο Σατανάς γιατί είναι αντίδικος του Θεού. Σε συνδυασμό με την νηστεία καλλιεργούμε και της άλλες αρετές, τη ταπείνωση, την υπακοή, την ελεημοσύνη, την διαρκεί μετάνοια για να ελκύουμε έτσι τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος και να πορευόμαστε προς την τελείωση και τη θέωση.

  Αλλά μαζί με την νηστεία χρειάζεται και η καλλιέργεια της προσευχής. Συντελεί κι’ αυτή αποφασιστικά στη κατά των δαιμόνων νίκη. Και μόνο η, διαρκείς ει δυνατόν, επίκληση του ονόματος του Χριστού, του Θεού, της Παναγίας, των Αγίων και των Αγγέλων, και μόνο το σημείο του Σταυρού, που πάντοτε κάνουμε προσευχόμενοι, τρέπουν σε φυγή τον διάβολο και τους δαίμονες.

Το ευαγγέλιο λοιπόν της Δ’ Κυριακής των Νηστειών προβάλλει τη ζωή της ασκήσεως ως τρόπο αποτελεσματικής αντιμετώπισης των δαιμονικών επιθέσεων. Η ζωή της ασκήσεως τίποτα άλλο δε είναι παρά ο συνεχής αγώνας για την υπέρβαση του ατομισμού μας, της φιλαυτίας μας, ώστε, εξερχόμενοι του εγώ μας, να συναντήσουμε τον Θεό μαζί δε και τον άλλο άνθρωπο, βιώνοντας έτσι την κορυφαία εντολή της Αγάπης. Και  βέβαια το ορθόδοξο ασκητικό ήθος μας αφορά όλους. Και τους αγάμους, τους Μοναχούς και όντως ασκητές αλλά και τους εγγάμους, τους εν τω κόσμω ζώντας. Άπαντες πρέπει να αγωνιζόμαστε «είσλθείν της στενής πύλης». « Η Βασιλεία του Θεού βιάζεται και βιασταί αρπάζουσιν αυτήν». Να επισημάνουμε όμως πως η άσκηση καθ’ εαυτήν δεν είναι σκοπός, μήτε η νηστεία, μήτε η προσευχή. Είναι όμως τα μέσα για την απόκτηση της Θείας Χάριτος, του Αγίου Πνεύματος, που είναι και ο σκοπός, κατά την Πίστη μας, της ανθρώπινης ζωής. Η άσκηση, εν τέλει, είναι θυσία του εγώ για του εσύ. Γι’ αυτό και όταν έρχεται η ώρα για κάποιες, εκ μέρους μας, θυσίες τότε καταλαβαίνουμε, αν καταλαβαίνουμε, πως είμαστε, αν είμαστε, ακόμα στην αρχή.

«Πήγαν κάποιοι μοναχοί στον Άγιο Αντώνιο και τον λένε : Πες μας λόγο να σωθούμε. Ο Άγιος Αντώνιος τους λέει : Ακούσατε τη Γραφή; Αυτό είναι αρκετό. Εκείνοι όμως του είπαν : Θέλουμε να ακούσουμε και από σένα Γέροντα. Εκείνος τότε τους είπε : Το Ευαγγέλιο λέει : «Εάν τις σε ραπίση εις την δεξιάν σιαγόνα, στρέψον αυτώ και την άλλην». Εκείνοι του λένε : Δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Τους λέει ο Άγιος : Αν δεν μπορείτε να στρέψετε την άλλη σιαγόνα, υπομείνατε το ράπισμα στη μία. Του λένε εκείνοι : Ούτε αυτό μπορούμε να το κάνουμε. Τους λέει ο Γέροντας : Αν ούτε αυτό μπορείτε να το κάνετε, μη δώσετε αυτό που πήρατε. Κι’ αυτοί του είπαν : Ούτε αυτό μπορούμε. Λέει τότε ο Άγιος Αντώνιος στον μαθητή  του : Φτιάξε τους λίγη σούπα γιατί είναι άρρωστοι. Αν αυτό δεν μπορείτε να το κάνετε κι΄ εκείνο δεν θέλετε να το κάνετε, τι να σας κάνω; Ανάγκη προσευχής».

Ας ακούσουμε και τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό: «Να έχετε αγάπην εις τον Θεόν και εις τους αδελφούς σας και, αν τύχη και ανάγκη, να χύνετε και το αίμα σας δια την αγάπην του αδελφού σας. Είναι κανένας εδώ όπου να έχει την αγάπην εις τον Θεόν και εις τους αδελφούς του καθώς ο Χριστός μας;

• Εγώ, Άγιε του Θεού.
• Άκουσε παιδί μου να σε ειπώ. Η τελεία αγάπη είναι να πουλήσεις όλα σου τα πράγματα, να τα δώσεις ελεημοσύνην και να πηγαίνεις και εσύ να εύρεις κανέναν αυθέντην να πουληθείς σκλάβος και όσα πάρεις να τα δώσεις όλα, να μην κρατήσεις ένα άσπρο. Ημπορείς να το κάμεις αυτό να γίνεις τέλειος; Βαρύ σε φαίνεται. Άκουσε: Εις την Ανατολήν ήταν ένας Δεσπότης. Του επήραν από την επαρχίαν του εκατό ανθρώπους σκλάβους. Επούλησεν όλα τα πράγματα του και τους εξεσκλάβωσεν. Ένα παιδί μιας πτωχή χήρας απόμεινε σκλαβωμένο. Δεν είχε πώς να το ξεσκλαβώσει κι’ αυτός τι κάνει; Πηγαίνει και ξουρίζεται και βγάνει τα γένεια. Επήγε και παρακάλεσε τον αυθέντην όπου είχε το παιδί να το ελευθερώσει και να κρατήσει εκείνον σκλάβον. Το ελευθέρωσε από την σκλαβιά και αυτός εκάθισεν εις τον αυθέντην και περνούσε μεγάλη σκληραγωγία, έως ότου ο Πανάγαθος Θεός δια την υπομονή όπου έκαμε τον αξίωσε να κάνει θαύματα. ‘Ύστερα τον ελευθέρωσε ο αυθέντης του και πάλι έγινε αρχιερεύς καθώς ήταν πρωτύτερα. Την αυτήν αγάπην θέλει ο Θεός να έχωμεν και ημείς. Ευρίσκεται κανένας να έχει αυτήν την αγάπην, να κάνει καθώς έκανε ο Δεσπότης; Βαρύ σε φαίνεται. Δεν ημπορείς να το κάμεις αυτό, κάνε άλλο. Μη πουληθείς εσύ σκλάβος, μόνο πούλησε τα πράγματα σου, δώσε τα όλα ελεημοσύνη, το κάνεις; Ακόμα βαρύ σε φαίνεται και αυτό. Ας έλθουμε παρακάτω. Δεν ημπορείς να δώσεις όλα σου τα πράγματα, δώσε από τα μισά, από τα τρίτα ένα, δώσε από τα πέντε ένα. Ακόμα βαρύ σε φαίνεται; Κάμε άλλο, δώσε από τα οκτώ, δώσε από τα δέκα ένα, το κάνεις; Ακόμα βαρύ σε φαίνεται. Κάμε άλλο, μην κάνεις ελεημοσύνην, μην πουληθείς σκλάβος, ας έλθωμεν παρακάτω. Μη πάρεις το ψωμί του αδελφού σου, μη πάρεις το ρούχο του, μην τον κατατρέχεις, μην τον τρως με τη γλώσσα σου. Μήτε κι αυτό το κάνεις; Κάνε άλλο. Τον ευρήκες τον αδελφόν σου μέσα στη λάσπη και δεν θέλεις να του κάνεις καλό, μην του κάνεις κακό, άφησέ τον. Πως θέλουμε να σωθούμε αδελφοί; Το ένα μας φαίνεται βαρύ, το άλλο βαρύ. Που να πάμε παρακάτω, δεν έχουμε να κατέβουμε. Ο Θεός είναι εύσπλαχνος, ναι, μα είναι και δίκαιος, έχει και ράβδον σιδηράν»…

  Το γένος λοιπόν των δαιμόνων μπορεί να νικηθεί μονάχα με προσευχή και τη νηστεία, ώστε με την καλλιέργεια αυτών των δύο αρετών να καταφέρει ο άνθρωπος να φτάσει στην Αγάπη. Που είναι το τέλος όλων των αρετών. ‘Η, αν θέλετε, το χωρίς τέλος τέλος όλων των αρετών. Προσεύχομαι για όλο τον κόσμο βγαίνοντας απ’  το καβούκι μου. Νηστεύω δε για να ελεήσω. Γιατί η ασκητική της καθ’ ημάς Ορθόδοξης Εκκλησίας πάει πολύ πέρα απ’ την νηστεία, στην οποία δίνουμε πολλές φορές απλώς μια νομική και σχολαστική διάσταση. Αληθινή νηστεία άλλωστε είναι η των κακών αλλοτρίωσις.

Ζ. Ζ.